Balık Biyolojisi

BALIK : Suda yaşayan yumurta ile üreyen hareketlerini yüzgeçlerle sağlayan, solungaçlarıyla solunum yapan soğukkanlı (poikilotherm) omurgalı bir hayvandır.

OMURGALI HAYVANLARIN DAĞILIM ORANLARI

·         Kuşlar: %23-8600 tür

·         Kurbağalar: %  7-2500 tür

·         Sürüngeler:%16-6000 tür

·         Memeliler: %12-4500 tür

·         Balıklar:%42-30000 tür

BALIK  ANATOMİK YAPI  VÜCUD BİÇİMLERİ

1.       Fosiform: füze biçiminde olan balıklar(turna)

2.       Anguiliform:uzun balıklar(yılan müren)

3.       Üstten basık Depressiform:dorso-ventral yassı.(fener vatoz)

4.       Yandan  basık Kompressiform:lateralden yassı(sazan çipura)

5.       Turuncated:tıknak ve konik balıklar

6.       Filiform:incecik ip gibi balıklar

AGNATHA(Çenesiz balıklar):

·         Agnatlar en ilkel fosil kordatlar olarak tanınan ostracoderm ve yaşayan lampetra sp. Petromyzon sp. Ve myxineleri kapsar

·         Kaygan pulsuz deriler uzunluğu bir metreyi bulur

·         Silindir şeklinde vücudu vardır

·         Çeneleri ve çift yüzgeçleri yoktur.

·         Ağızları vantuz şeklindedir. Asalak olan tek omurgalıdır.

CHONDRİCHTHYES(kıkırdak iskletli)

·         Kireçlenmiş yada kireçleşmemiş olan kıkırdak bir iskelete sahiptirler.

·         Çift çene ve iki çift yüzgeçleri vardır. Derileri pulludur.

·         5-7 çift solungaca sahiptir.operculum yoktur

·         Yüzme veya hava kesesi yoktur

·         Pullar placoid tiptedir. Kuyruk yüzgeçleri Heteroserktir.

·         İnce bağırsaklarında spiral perde vardır.

·         Clasper denilen kopulasyon organı vardır.

OSTEİCHTHYES(kemikli balıklar)

·         İskeletleri kemiktendir.

·         4 çift solungaca sahiptir. Operculum vardır

·         Yüzme veyaa hava kesesi vardır

·         Pulları ctenoid veya cycloid tiptedir.

·         Kuyruk yüzgeçleri homoserktir.

·         Clasper denilen kopulasyon orgaları yoktur.

BALIKLARDA  DERİ VE DERİ İLE İLİŞKİLİ ORGANLAR:

Deri;en belirgin ve hayatsal önemi olan vücudu çeşitli dış etkenlere karşı korumak ve sıcaklık ayarlaması yapmaktır.vücudu mekanik zedelenmelere ,çeşitli tahrip edici maddelere ve dış parazitlere karşı korur.

a)Dış deri( epidermis):   çok katlıdır, salgı bezleri, mukus üretir.

b)İç deri   (dermis):  sinirler, kan ve lenf damarları bağ dokusu, renk pigmentleri, 3 katlıdır duyu organları

DERİ KATMANLARI :

1.       Kutikle: balıklarda epidermis üzerine yaklaşık 1 um kutikle(glikokaliks) katmanla  kaplıdır.

Bu yapı epitel yüel hücrelerden goblet mukus hücrelerini hücre protoplazmaları ve ölü epitel hücrelerini içerir. Bu katman mukozal savunma sistemi olarak da tanınmaktadır.

2.       Epidermis: Birkaç sıra hücreden meydana gelir . bu hücrelerden en üsttekileri yassıdır ve devamlı dökülürler. Alttan gelen hücrelerle yenilenirler.2  tabakaya ayrılır

a.       Stratum germinatium    b. Stratum bazale

3.       Dermis : Daha kalın olup  bağ dokusu lifleri ve hücrelerden oluşmuştur.3 tabakaya ayrılır.

a.       Membrana terminans  b. Stratum laxum  c. Stratum compactum

4.       Bazal membran: Epidermis ile dermisi birbirinden ayırır.

PULLAR: bir kemikli balık pulu iki tabakadan oluşmuştur. Birincisi safiha şeklinde düz olan alt tabaka , diğeri ise üst tabakadır. Pulların deri dışında kalan kısına anteriör, derideki pul cebi içinde kalan kısmınada posteriör bölge denilir.4 pul çeşidi vardır.

1.     Plakoid pullar:

·         Dentin tabakasıyla kaplıdır. Kıkırdaklı balıklarda bulunur.

·         Gözle görülmesi zordur. İnsan dişi ile benzer yapıda

·         Mine ve dentin tabakası vardır. Orjini hem dermis hemde epidermistir

2.     Ganoid pullar:

·         Ganoin tabakası ile kaplıdır.

·         Acipenseridae de ve holostei de bulunur.

·         Tabanları deri içine gömülmüş. Yassı konik kemik levhalardır.

·         Yapısı biraz plakoidlere benzer. Orjinleri dermistir.

3.Elasmoid pullar:

·         İnce plaklar şeklindedirler.

·         Anterior bölge deri altında posterior bölge ise vücud dışındadır.

·         Kemikli balıkların çoğundadır. Orjinleri dermistir. 2 ye ayrılır.

a)      Cycloid pullar:  b) Ctenoid  pullar

       4.Kosmoid pullar:

Linea lateralis (yanal çizgi):yanal çizgi  kanllardan oluşmuştur ve kanallar mukoz salgı ile balık türüne göre deri veya pullar arasında bulunur. Sudaki sıcaklık değişikliklerini ve basıncı; bazı balıklarda elektirik impuluslarınıda algılamaktadır.

GÖREVLERİ: ses ve basınç dalgalarını algılayabilir. Yan organ çok alçak titreşimleride alabildiğinden iştmeyede yardımcı olur.

ZEHİR BEZLERİ: Zehir aygıtları savunma ve saldırıda rol oynar.baş iskeleti, dikenleri, yüzgeç ışınlarında bulunabilir. Bunların çoğu kıya yakın sığ sularda genellikle dipte kayalar mercanlar vb. arasında saklarak yada kuma gömülerek yayav yavas hareket ederler.

Dosyatidae

Myziobatidae     kıkırdaklı balıklarda zehir bezi bulunan türleri

Chimaeridae

Scapaenidae siganidae

Trachinidae callianymidae           kemikli balıkların zehir bezi bulunan türleri

Silunidae uranoscapidae

ELEKTİRİK ORGANI : Elektrosit adı verilen özel hücrelerden yapılıştır. Bu yapılar ince ve köşeli olup demetler veya üst üste gelen paketler halinde dizilmiştir. Elektirik organı çizgili kasın değişmesiyle meydna prizmalardan meydana gelmiştir. Elektirik organları yüksek gerilimli olanlar saldırma ve korumada ; düşük gerilimli olanlar yer ve eş bulmada rol oynar.

BALIKLARDA RENK : Renkler balıkların derilerinde özel renk hücreleri tarafından meydana getirilir.

·         Balıkların renklerinin çeşitli faktörler  ortam ışık sinir sistemi hormonlar yaş, eşey v.b.

·         Balıklarda renklerin oluşumuna en büyük rolü pigment hücreleri(chromatophorlar) renkli yağ damlacıkları (lipochromlar)  ve uzunlamasına yer alan janjanlı kristal çubuklar.

·         Ksantafor: sarı renk    Eritrofor: kırmızı ve portakal renk       Melanofor: siyah renk

İridocytler: gümüşi renk     Leukoforlar: açık renk

·         Hiç pigmenti olmayan balıklar Albinodur. Fazla pigmenti olan balıklar ise melanistik. Albinizm   ( renksizleme) Eritrisim( kırmızı renkleme)

BALIKLARDA BIYIKLAR: Balıklarda deri dışında bazı uzantılar olur barbel (bıyıklar) adı verilir. Dokunmaya karşı çok sayıda serbest sinir ucuyla tat alma tomurcuğu bulur. Dipte yaşayan   balıklarında görülür.sayıları ,biçimleri yerleri ve büyüklükleri türe göre değişir. Balıklarda bıyık avlarını bulma hissetme ve çevrelerindeki düşmanları sezme görevi yapar.

YÜZGEÇLER:

TEK YÜZGEÇLER:  Denge ve Dümen vazifesi görür.

A.      Dorsal yüzgeç

B.      Caudal yüzgeç: difiserk, homoserk, heteroserk

C.      Anal yüzgeç:

ÇİFT YÜZGEÇLER:  hareketi sağlarlar.

       A.Pektoral yüzgeç:

       B. Ventral (Pelvik ) yüzgeç:   Abdominal , Thorasik ,Jagular tip ventral yüzgeç

YÜZGEÇLERİN GÖREVLERİ: Kuyruk yüzgeci sağa sola sallanark ileriye doğru olan hareketi sağlar.

·         Dorsal ve anal yüzgeçler; vücudun yön almasını temin ederler. Ani ve hızlı yön dönüşlerde dorsal ve anal yüzgeçler birden vücuda yapıştırılır.

·         Pektoral ve pelvik yüzgeçler balığın su içerisinde derine inmesi yüzeye çıkması veya belli bir düzeyde dengede kalmasını temin ederler.

BALIKLARDA AĞIZ TİPLERİ: karnivor ve saldırgan balıklarda ve derin sularda yaşan balıkların ağızları büyüktür.

1.       Superior (dorsal konumlu, yukarıya yönelik):

2.       Terminal konumlu( uçta)

3.       İnferior (ventral konumlu, alt aşağıya yönelik)

4.       Protraktıl yapılı( uzaya bilir)

5.       Tabular (bir hortum ucunda)

6.       Ördek gagası şeklinde

7.       Vantuz şeklinde

BALIKLARDA DİŞLER: Kıkırdaklı balıklarda dişler yalnız çenelerde bulunur. Kemikli balıklarda dişler çenelerde dil üzerinde damakta ve yutakta bulunur.

·         Üst çenede bulunan dişler MAXİLLARY VE PREMAXİLLARY

·         Alt çende ise MANDİBULAR dişler. Ağız tabanında ise VOMER, damakta ise PALOTİNN ,

dil üzerinde ise LİNGUAL  ;yutakta ise FARİNKS

Balıklarda Dişler İşlevlerine Göre

1.       Cardioform: Kısa ,keskin,ve uçları sivridir.

2.       Villiform: uzun,keskin ve uçları sivridir

3.       Canine: Köpek dişleri

4.       İncisar: kesici dişler

5.       Molariform: öğütücü dişler

BALIKLARDA İSKELET SİSTEMİ

1.       EKSO(DIŞ) İSKELET:  Pul ve yüzgeçler

2.       ENDO(İÇ) İSKELET:  kafatası ,bel kemiği ve yüzgeç iskeletleri

Kafatası: kemikli balıklarda kafatası Neurocranium ve Visserocranium (branchiocranium)

Neurocranium  4 ayrılır.

1.       Regio  nasali (burun bölgesi)

2.       Regio orpitalis (göz bölgesi)

3.       Regio ottica (kulak bölgesi)

4.       Regio occipitalis (art kafa bölgesi)

Viserocranium ; Esas olarak çift halde birbirini izleyen 7 yaydan oluşmuştur. Birinci visseral yay çiftine çene yayı ikinciye dil yayı denilir.

KILÇIK: balıklarda ana iskelet yanında iskelete bağlı olmayan ve kaslar içerisinde serbest olarak bulunan kemiksi yapılar vardır bunlara denilir.

BALIKLARDA SOLUNUM: balıklarda solunum solungaçlarla yapılır.

Kemikli balıklrda 4 çift olan solungaçlar  solungaç boşluğu içinde , çift sıralı lameller halinde solungaç kemerlerine tutunurlar.kemikli balıklrda solungaçlar operculum adı verilen solungaç kapağıu ile örtülüdür. Bu kapak solungaçları koruduğu gibi, solungaç boşluğunun daima nemli kalmasını sağlar.

YÜZME (HAVA) KESESİ: hava kesesinin bulunuş durumuna göre

a.       Fizostom(physostomous):  yüzme kesesi bir kanalla sindirim sistemine bağlı olan balıklar

b.      Fizoklist (physoclistous):  yüzme kesesi kapalı olan balıklarda 2 ye ayrılır.

·         Parafizoklist: duktus pnömatikus larval evrede vardır . fakat metamorfoz sırasında kaybolur.

·         Öyfizioklist: duktus pnömatikus hiç gelişmez.

ü  Yüzme kesesi CO₂ O₂ ve azot gazı ile doludur.

Hava Kesesinin Görevleri:

1.      Gaz hacmini ve gaz basıncını ayarlar:

2.      Hidrostatik dengeyi ayarlar:

3.      Ses meydana getirme:

4.      İşitmede kullanılabilir:

Balıklarda denge: 1. Yüzgeç hareketleriyle 2. Ağır dokuların azalması 3. Hava kesesi

BALIKLARDA GÖZ: genel olarak göz yön tayin etme ve yem aramada büyük önem taşır.3 tabakadan oluşur.

1.       Sklera tabakası : gözün dışa dönük tarafında şefaflaşmış ve konjonktiva adı verilen deri ile birleşerek kornea tabakasını oluşturur.

2.       Kornea tabakası: bol miktarda kan damarları yanında ışığı absorbe edebilen ve yansıtan pigmentlerde ihtiva eder.

3.       Retina tabakası: asıl görme işi retinada olur.

Ø  Derin ve bulanık sularda yaşayan balıkların gözleri küçülmüş…

Ø  Berrak sularda yaşayan balıkların ise çok iyi gelişmiş.

Ø  Çok karanlık sularda yaşayan balıklar da gözler görme özelliğini kaybeder.

İŞİTME ORGANI : Balıklarda dış ve orta kulak bulunmuyor. Yalnızca iç kulakları yani labirentleri gelişmiştir. Onunda diğer omurgalılarda işitme işlevi olan KOHELA bulunmaz. İç kulak Lapillus, Sagitta, Asteriscus tan oluşur.

KOKLAMA ORGANI: balıklarda koku alma mevcuttur. Koku alma organları nasal kese bunun dışarıya açılan deliğe nostril (burun deliği) denilir ve solunumla alakası yoktur.

BALIKLARDA KASLAR:

1.      İşlev bakımından kaslar:

a.      Kontrollü istemli kaslar:  Çizgili kaslar

b.      İstemsiz kaslar : düz ile kalp kasları

2.      Histolojik yönden kaslar

a.      Düz kas:

b.      Çizgili kas: bulundukları yere göre;      1. Baş     2. Gövde ve kuyruk

c.       Kalp kası:                                                  3. Tek ve çift yüzgeç

3.      Orjin ( köken) bakımından kaslar:

a.      Bronchial (solungaç) kaslar

                                            I.            Somatik kaslar:  tek ve cift yüzgeç kasları

Ø  Gövde ve kuyruk kasları:

Ø  Harici göz kasları

                                          II.            Visceral kaslar:

b.      Bağırsak ve bununla ilgili kaslar:

Baş kasları: göz kasları mandibular kaslar, hiyal kaslar, branchial kaslar

·         Kaslar segmentlerden oluşmuştur . bu kas segmentlerine  MİYOMER  adı verilir. Kas segmentlerini birbirinden ayıran bağdokusu bölmelerine MİYOSEPTUM denilir.

BALIKLARDA KAN DOLAŞIMI:  balıklarda kan dolaşımı kapalı bir sistemdir. Dolaşım sistemi kalp, solungaçlar, atardamar, toplar damar, ve kılcal damarlardan oluşmaktadır.

KALP: balıklarda kalp solungaçların biraz gerisinde ve mediavetral olarak yerleşmiştir. Balıklarda kalp; Sinus venosus, Atrium (kulakçık)  ve Ventriculus  (karıncık) olmak üzere 3 ayrılır.

Balıklarda kan: Plazma içinde kan hücreleri, eriyik halindeki mineral maddeler, sindirim ürünleri, dokulardan gelen artık ürünler, özel salgı maddeleri(enzimler) , erimiş gazlar, ve antikorlar bulunur.

 Kan hücreleri:

1.       Kırmızı kan hücreleri- alyuvarlar: sarı kırmızı renktedir.

2.       Beyaz kan hücreleri- Akyuvarlar(Leukositler) .oval benzeri veya elips şeklindeki