Yenildiğinde halüsinasyon gördüren balık Salema Porgy
Yendiği zaman halisünasyon gördüren, Salema Porgy isimli bir çipura türünün küresel ısınma nedeniyle İngiltere sahillerine kadar geldiği belirlendi ve uzmanlar, kendi bölgeleri dışına çıkan bu balıklarla ilgili ilginç bir uyarı yaptılar.
Akdeniz ve Güney Afrika açıklarında yaşayan ve sırtındaki altın rengi çizgileri sayesinde tanınan Sarpa Salpa türünden bu balık,artık daha kuzey bölgelerin sularında da görülmeye başlandı.
İklim değişikliği nedeniyle balıkların kendi bölgeleri dışına çıkmaya başladıklarını söyleyen uzmanlar “Akdeniz ülkelerinde bu balıklar biliniyor. Ancak diğer bölgelerde insanlar bu balığı tanımıyor. Kafa kısmının yenmesi çok tehlikeli. Ölümcül değil ama birkaç gün boyunca halüsinasyon etkisi yapıyor. Tıpkı LSD adlı uyuşturucunun etkisi gibidir. ” dediler.
Balığı yakalayan İngiliz balıkçı Andy Giles, altın rengi çizgileri sayesinde hemen farkedilen balığın önce ne tür bir balık olduğunu anlayamamış.
Giles, “Trolle kızıldil balığı avlıyorduk ve günün sonunda ağları çektiğimizde bu çizgili balığı farkettim. Daha önce hiç böyle bir balık görmemiştim ve fotoğrafını çektikten sonra internette bulmaya çalıştım.”
“Daha sonra balığı bir kutuya koydum ve göstermek için uzmanlara götürdüm. Şimdi yendikten sonra nasıl bir etki yarattığını öğrenmiş bulunuyorum. Belki de şehre götürüp gece kulübüne gidenlere satsaydım iyi olurdu!” demiş.
Uzmanlar Sarpa Salpa balığının Tenerife, Malta ve Kıbrıs açıklarında yaygın bir şekilde rastalanan bir tür olduğunu ama bu kadar kuzeye geldiklerinin çok nadir görüldüğünü söylediler.
Deniz ürünleri uzmanlarına göre Sarpa Salpa gibi plankton yiyen bu balıklardan bazılarının başları ve gövdelerinin başka bölümleri yendiğinde yiyen kişide halisünasyon gördüren bir tür balık zehirlenmesine yol açıyor. Balık yedikten birkaç dakika sonra güçlü bir şekilde halüsünasyon gördürüyor ve bu durum günlerce sürebiliyor.
Fransa’da bu balıkların kafasını da yiyen iki turist, hastaneye kaldırılmış ve tam 4 gün boyunca halüsinasyon ve kabuslardankutulamamıştı.
Deniz biyolojisi uzmanı James Wright, ayrıca deniz kirliliği nedeniyle bu balıkların beslendikleri planktonun daha da fazla halüsinasyonlara neden olabileceğine dikkat çekiyor.
Salema Porgy balığının fiziksel özellikleri
Vücut yanlardan basık elips şeklinde, uzunca ve ovaldir. Yanlarında az yassılaşmış, arka kenarlarında ise tarak şeklinde iri pullar vardır. Baş kısmı gövdeye oranla küçüktür (vücudun beşte biri kadar) ve gözlerinin üstünden aşağıya doğru basıktır. Gözleri vücuda oranla ufaktır.
Sırt yüzgeci balığın ensesinden kuyruğuna doğru uzanır. Kıç yüzgeci ise anüsten başlayıp kuyruk yüzgecine doğru uzanır. Göğüs ve karın yüzgeçleri normal yapıdadır.
Burnu yuvarlak ve kalındır. Ağzı küçük ve kemerlidir, yapı itibari ile kefalin ağız yapısını andırır. Kuvvetli bir çeneye sahiptir. Üst çene alt çeneden biraz uzun olup, yassı, geniş ve keskin olan tek bir diş sırası vardır.
Genellikle 12 – 15 cm uzunluğa sahip olsalar da 50 cm. uzunluğa ve 1.5 kg ağırlığa erişebilirler.
Salema Porgy balığının rengi
Görünüşü parlak ve alımlı olan bu balığın üst kısımları mavimsi grimsi, yanları ve alt kısımları gümüşü beyazdır. Başın üst kısmında yeşilimsi bir bölge, yan yüzgeçlerinin hemen başlangıcında siyah bir leke bulunur.
Yanal çizgisi operculumun üstünden kuyruğa doğru hafifçe yay biçiminde bir hat çizer. Başı ve yan tarafları üzerinde, portakal veya altın sarısı renginde 10 ila 12 adet çizgi bulunur. Bu şeritler balığın en ayırt edici özelliğidir.
Geni, bireyler koyu-gri ve gümüş rengidir. Erginlerde renk maviye yaklaşır.
Salema Porgy balığının yaşam şekli ve beslenmesi
Sparidae familyasından olup sargozlarla akrabadır. İsmi bazı kaynaklarda Sarpa Salpa veya Boops Salpa olarak da geçmektedir.
Okyanuslar ve bunların uzantısı olan denizlerin ılıman ve sıcak sahil bölgelerinde yaşar, kışın derin sulara çekilirler.
Malta, Tenerife ve Güney Afrika’da ülkemizde ise en çok Marmara Denizi, Ege Denizi, Akdeniz ve Kıbrıs açıklarında yaygın bir şekilde rastlanır.
İrili ufaklı sürüler halinde, sığ sularda ve kayalık bölgelerde yaşar, kumluk bölgelerde gezmezler. Kıyıdan en fazla 50 – 100 metre kadar açığa giderler ve hep aynı bölgede yaşarlar. Genellikle sokarlarla birlikte gezer ve bazen sokardan ayırt edilemezler. Sık sık kefallerle birlikte gezdiği de görünür ve kefallerle aynı besinleri paylaşırlar.
Kayalık bölgelerde yosun yiyerek beslenen obur bir balıktır. Genç bireyler bir yandan deniz kurtları, balık yavruları, yumurtaları, karides ve küçük kabuklular gibi bazı omurgasızlarla beslenirken, diğer yandan bazı bitkisel besinleri de alırlar. Erginler ise tamamen bitkisel besinleri tercih ederler.
Salema Porgy balığının üreme mevsimi ilkbahardır. Cinsiyetleri, büyüdükçe erkekten dişiye doğru değişir. Yaklaşık 20 santimetre boya ulaştıklarında üreme yeteneği kazanırlar.
Oldukça çevik ve atak balıklardır en ufak sezide korkar ve kaçarlar, avcılığıda oldukça zevkli ve kolaydır.
Salema Porgy balığının avlanması
Kıyılara çok yaklaşan bir balık olduğu için Salema Porgy avı kıyıdan çıplak iğneli takımla veya çift köstekli, hafif iskandilli, küçük mercan avlamaya mahsus takımla yapılır.
Yem olarak küçük kabuklular, karides, deniz solucanı ve ekmek içi kullanılır. Küçük çelik bir iğneye yarım kulaç uzunluğunda 0.25’lik misina bağlanıp diğer ucuna da bir fırdöndü takılır. Fırdöndünün diğer gözüne de oltayı teşkil eden misinanın ucu bağlanır. Kıyıdan kullanılan bu takımda kıstırma veya iskandil kullanılmaz. Yemin yüzmesini sağlamak amacıyla iğnenin dibine küçük bir şişe mantarı da takılabilir.
Kıyıdan atıldığında çıplak iğne ve yemin ağırlığıyla sığ sularda dibe doğru yavaşça inen oltaya balık atlar. Hafifçe çalınıp balık kıyıya çekilir.
Tadı lezzetsiz bir balık olan Salema Porgy tavada veya buğlama olarak yapılabilir. Ancak tuttuğunuz balığın midesine bakıpCaulerpa Taxifolia türü yosunların olup olmadığını mutlaka kontrol edin. Bazı zehirli toksinleri barındıran bu yosunlar ile de beslenenSalema Porgy’lerin vücüduna geçen bu toksinler nedeni ile balık yenildiğinde halüsinasyon gördürmektedir. Bu nedenle bu tür yosunların bulunmadığı bölgelerde avlanmak daha doğrudur.
Salema Porgy balığı yenildiğinde neden halisünasyon gördürür ?
Salema Porgy balığı aslında zehirsiz bir balıktır. Otçul bir balık olan Salema Porgy, oldukça zararlı toksinler içeren Caulerpa Taxifolia yosunları ile de beslenmekte ve bu yosunlardan aldığı toksinler nedeni ile yenildiğinde halisünasyon gibi yan etkiler gösterebilmektedir.
Caulerpa Taxifolia nedir ?
Katil yosun olarak bilinen Caulerpa taxifolia yosunları zemine tutunarak yaşayan bir türdür. Bu sebeple zemine bağlı olarak yaşayan diğer su yosunları, deniz çayırları (Posidonia oceanica) ve daha pek çok canlı türünün yaşam ve beslenme alanlarına müdahele etmektedir.
Ülkemizin İskenderun ve Yumurtalık kıyılarında Caulerpa Taxifolia tespit edilmiş, ancak bu türün genetik açıdan Fransa kıyılarında yer alan yayılımcı Caulerpa taxifolia ile benzerlik taşımadığı ortaya koyulmuştur. Ancak bu yeni giriş yapan türün yayılımcı özelliğine yönelik herhangi bir araştırma bulunmamakta olup, bu tür de kıyılarımız için potansiyel bir tehdit unsuru olabilecek niteliktedir.
Lobiger Serradifalci isimli deniz tavşanının; Caulerpa türlerini küçük, kendini rejenere edebilecek parçalara ayırmak suretiyle yediği ve böylece bu türlerin yayılımını arttırıcı bir etki gösterdiği ortaya koyulmuştur. Oxynoe Olivacea isimli deniz tavşanının da Caulerpa türlerini delerek çıkan hücre materyalini emdiği, ancak tüketimin yeterince hızlı olmadığı gözlemlenmiştir.
Öte yandan, deniz tavşanlarının neden toksin içeren bir deniz algini yediği araştırıldığında, deniz tavşanlarının kendilerini balıklardan korumak için bu algi yiyerek, bünyelerine aldıkları toksini (caulerpenin) kendi metabolizmalarında daha zehirli bileşiklere dönüştürdükleri ve böylece balıklara karşı kimyasal bir silah ürettikleri ortaya koyulmuştur.
Bu mekanizmaya yönelik araştırmaların çoğu Prof.Dr Pohnert ve arkadaşlarınca yapılmıştır. Yapılan araştırmalar sonucunda caulerpeninin esteraz enziminin etkisiyle aldehit tabanlı diğer bazı toksik metabolitlere biyotransforme edildiği gösterilmiştir. Daha toksik olan caulerpenin türevli bu yapılar; belirtilen yumuşakçaların mukus ve parapodlarında saptanmıştır. Salema Porgy gibi otçul canlılara karşı savunma amaçlı olarak geliştirilen, seskiterpenoid yapısında olan ve hücre üzerine zehirli etkisi (sitotoksik) bulunan caulerpenin; Caulerpa Taxifolia frondunun yaş ağırlığının ilkbaharda % 0,2’sini ve yaz aylarında %13’ünü oluşturmaktadır. Bu salgının, Caulerpa türleri içerisinde en fazla Caulerpa Taxifolia tarafından salgılandığına yönelik bulgular vardır. İnsanlar üzerine herhangi bir araştırma olmamasına rağmen Akdeniz’de yaşayan, Caulerpa türleri ile beslenen ve tüketilen Sarpa Salpa isimli balıknedeniyle insanlar üzerinde toksik etkisi bulunabileceği düşünülmektedir.
Yorum Gönder