2- BOY DAĞILIMININ (kompozisyonunun) BELİRLENMESİ
2.1- Boy Sınıfı Sayıları, Aralıkları, Alt ve Üst Sınırlarının Belirlenmesi
Boy kompozisyonu gerek av sahasında yaşayan balık stoğu ve populasyonu gerekse avcılıkta kullanılan herhangi bir av aracının yetenekleri hakkında çok detaylı bilgi verebilir. Boy dağılımına bakarak “denizde ne kadar balık var” ve “bunun ne kadarı avlamaya uygundur” sorularına bir cevap yaklaşımıyapılabilir. Cohort analizleri gibi daha ileri hesaplamalar da boy dağılımları kullanılarak yapılır.
Pratik olarak az sayıda verimiz olduğunda üst konuda Şekil 6. da gösterildiği şekilde frekans tablosu oluşturmak mümkündür.
Veri fazla olduğunda bir yazılımdan faydalanmakta yarar vardır.
Boy dağılımı demek belirli boy aralıklarındaki balıkların sayısı demektir. Boy frekansları ve boy sınıflarına göre dağılım olarak ta adlandırılır. Balıkların boyu ölçülürken bir sürü rakam elde ederiz fakat boy frekansları bize güzel bir özet ve genel bakış olanağı tanır. Örneğin bir araştırmada 10 bin adet hamsinin boyunu ölçtüğümüzde buna topluca bakarak hiçbir sonuca varamayız. Bir önceki konuda verildiği gibi ortalama ve standart hatası hesaplanırsa veri anlam kazanmaya başlar. Boy sınıflarına göre dağılım belirlendiğinde ise ölçtüğümüz balıkların ne kadarı büyük, ne kadar küçük bir bakışta anlamak mümkün olur (Şekil 8).
Şekil 8. Boy sınıflarına göre balık sayıları (Boy kompozisyonu)
Boy kompozisyonu belirlenirken doğru karar verilmesi ve bilinmesi gereken çeşitli konular vardır. Bunlardan ilki; sınıf aralıkları ve kaç tane sınıf kullanılacağına karar vermektir. Bu konuda istatistik kaynakları çeşitli yöntemler öne sürmekle beraber balıkçılık yönetiminde çok anlam taşımaz. Sınıf aralıkları ve sınıf sayısı amaca uygun olmalı, göstermek istediğimiz şeyi ifade edebilmelidir. Örneğin; hamsi üzerine çalışma yaptığımızda 7 ile 14 cm arasında boya sahip balıkları ölçeriz. Hamsi için uygulanan en küçük avlama boyu ise 9 cm dir. Hamsi için hazırlayacağımız boy dağılım grafiği 9 cm den küçük ve 9 cm den büyük balık sayıları hakkında fikir vermeli, diğer sınıf aralıkları hem matematiksel hem de görsel olarak anlamlı olmalıdır.
Bir kural olarak “10 adet boy sınıfı olmalıdır” gibi bir iddia ortaya koyarsak, boy sınıfları arası 7-8 mm, ve boy sınıfları da 7.3, 8.0, 8.7, 9.4, 10.1 gibi anlamsız ve sayılması zor rakamlar olur. Fakat sınıf aralıkları 1 cm olduğunda, sınıflar 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13 ve 14 cm gibi küsuratız değerler olur. Amaca hizmet ediyorsa sınıf aralıkları 0.5 cm yapılıp sınıflar 7.0, 7.5, 8.0, 8.5…. gibi buçuklu değerler de olabilir. Fakat ille de 10 adet sınıf olacak diye anlamsız küsuratlı rakamlar kullanmaya gerek yoktur. Cohort analizi ve Petersen yöntemiyle yaş tayininde sınıf aralıkları 3, 2 veya 1 mm ye kadar düşürülebilir.
Sınıf aralıkları belirlendikten sonra sınıf üst ve alt sınırlarının belirlenmesine sıra gelir. Yukarıdaki örneğe uygun olarak 1 cm sınıf aralığı için istatistikçilerin önerdiği şekilde sınıf alt ve üst değerlerini belirlemeye kalkarsak 7.0 cm sınıfı için alt sınır 6.4999, üst sınır 7.4999 gibi ölçmesi mümkün olmayan anlamsız değerler olur. Boyun ölçülmesi konusunda anlatılanları hatırlarsak balığın kambur duruşu, kuyruk yüzgecinin saydam olması, balığın ıslak veya kuru olması nedeniyle cetvel, el ve göz ile ölçme hassasiyetimizi 1 mm ye indirmekte zorlanırken virgülden sonra bu kadar ondalık hane yazmanın hangi matematik, istatistik ve mantıksal anlamı olabilir?
2.2- Excel'de Histoğram Fonksiyonunun Aktif Hale Getirilmesi / Kullanılması
Bu konuda Excel, SPSS, Minitab, QuatroPro gibi istatistik hesaplama ve analiz yapılabilen yazılımlar son noktayı koymuştur. Excel gereksiz ve kullanışlı olmayan hassasiyetler yerine anlamlı ve uygulanabilir bir gösterim kullanır. Buna göre boy sınıf değerleri ve sınıf aralıkları aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi uygulanmaktadır (TABLO 1).
Onbinlerce veriyi boy sınıflarına göre ayırmak ayrı bir sıkıntıdır. Bu açıdan herkesin elinin altında olan Excel ile bunun pratik uygulaması çok kolay ve kullanışlıdır.
Excel’de istatistiksel hesap ve analizler eklentiler altında bulunan “Veri Çözümleme Aracı” (Çözümleme Araç Takımı) nın aktif edildikten sonra yapılabilir. Bunun için aşağıdaki yol izlenir.
Dosya --> Seçenekler --> Eklentiler --> Eklentileri Yönet --> Excel Eklentileri --> Git --> Çözümleme Araç Takımı (aktif edilecek)
2.3- Frekans Tablosu Oluşturma
Eklenti aktif edildikten sonra yukarıda tarif edildiği gibi sınıf aralıkları belirlenir. Sınıf değeri yerine sınıf üst sınırlarından oluşan bir liste yapılır. Excel’de bunlara “Binary” denir.
Daha sonra üsteki “Veri” sekmesine tıklanır. Sağ üst köşedeki “Veri Çözümleme” seçilir. Karşımıza Yapılabilecek istatistiksel hesaplamalarla ilgili bir liste çıkar. Burada “Histogram” seçilir ve aşağıda sağda görülen pencere karşımıza çıkar.
.......... 
Bu listede;
Giriş Aralığı yazan yerin karşısındaki kırmızı işaret tıklanır ve en baştan en sona ölçtüğümüz boylar seçilerek enter’e basılır. Burada A2.A3523… gibi bir metin çıkması sağlanır.
Bin Aralığı yukarıda anlatıldığı gibi sınıf üst değerlerinden hazırlanan ve “Binary” olarak isimlendirilen listedir. Kırmızı yere tıklanıp değerler taranır ve enter’e basılır.
Daha sonra “çıkış aralığı” bölümünün önündeki alan seçili hale getirilir ve karısındaki kırmızı noktaya tıklanıp çalışma sayfasında uygun bir hücre adreslenir.
Tamam’a tıkladığımızda en son adreslediğimiz hücreden itibaren sonuç görüntülenecektir. Yalnız burada Bin sütünü altındaki değerler sınıf değeri değil sınıf üst sınırıdır. Bu nedenle Frekans sütununda bulunan değerleri grafik veya rapor içerisine aktarırken sınıf üst sınırları yerine sınıf değerlerini yazmayı unutmayınız. Hatırlamak için Tablo 1’e ve kırmızı renkli açıklamaya bakabilirsiniz.
2.1- Boy Sınıfı Sayıları, Aralıkları, Alt ve Üst Sınırlarının Belirlenmesi
Boy kompozisyonu gerek av sahasında yaşayan balık stoğu ve populasyonu gerekse avcılıkta kullanılan herhangi bir av aracının yetenekleri hakkında çok detaylı bilgi verebilir. Boy dağılımına bakarak “denizde ne kadar balık var” ve “bunun ne kadarı avlamaya uygundur” sorularına bir cevap yaklaşımıyapılabilir. Cohort analizleri gibi daha ileri hesaplamalar da boy dağılımları kullanılarak yapılır.
Pratik olarak az sayıda verimiz olduğunda üst konuda Şekil 6. da gösterildiği şekilde frekans tablosu oluşturmak mümkündür.
Veri fazla olduğunda bir yazılımdan faydalanmakta yarar vardır.
Boy dağılımı demek belirli boy aralıklarındaki balıkların sayısı demektir. Boy frekansları ve boy sınıflarına göre dağılım olarak ta adlandırılır. Balıkların boyu ölçülürken bir sürü rakam elde ederiz fakat boy frekansları bize güzel bir özet ve genel bakış olanağı tanır. Örneğin bir araştırmada 10 bin adet hamsinin boyunu ölçtüğümüzde buna topluca bakarak hiçbir sonuca varamayız. Bir önceki konuda verildiği gibi ortalama ve standart hatası hesaplanırsa veri anlam kazanmaya başlar. Boy sınıflarına göre dağılım belirlendiğinde ise ölçtüğümüz balıkların ne kadarı büyük, ne kadar küçük bir bakışta anlamak mümkün olur (Şekil 8).
Şekil 8. Boy sınıflarına göre balık sayıları (Boy kompozisyonu)
Boy kompozisyonu belirlenirken doğru karar verilmesi ve bilinmesi gereken çeşitli konular vardır. Bunlardan ilki; sınıf aralıkları ve kaç tane sınıf kullanılacağına karar vermektir. Bu konuda istatistik kaynakları çeşitli yöntemler öne sürmekle beraber balıkçılık yönetiminde çok anlam taşımaz. Sınıf aralıkları ve sınıf sayısı amaca uygun olmalı, göstermek istediğimiz şeyi ifade edebilmelidir. Örneğin; hamsi üzerine çalışma yaptığımızda 7 ile 14 cm arasında boya sahip balıkları ölçeriz. Hamsi için uygulanan en küçük avlama boyu ise 9 cm dir. Hamsi için hazırlayacağımız boy dağılım grafiği 9 cm den küçük ve 9 cm den büyük balık sayıları hakkında fikir vermeli, diğer sınıf aralıkları hem matematiksel hem de görsel olarak anlamlı olmalıdır.
Bir kural olarak “10 adet boy sınıfı olmalıdır” gibi bir iddia ortaya koyarsak, boy sınıfları arası 7-8 mm, ve boy sınıfları da 7.3, 8.0, 8.7, 9.4, 10.1 gibi anlamsız ve sayılması zor rakamlar olur. Fakat sınıf aralıkları 1 cm olduğunda, sınıflar 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13 ve 14 cm gibi küsuratız değerler olur. Amaca hizmet ediyorsa sınıf aralıkları 0.5 cm yapılıp sınıflar 7.0, 7.5, 8.0, 8.5…. gibi buçuklu değerler de olabilir. Fakat ille de 10 adet sınıf olacak diye anlamsız küsuratlı rakamlar kullanmaya gerek yoktur. Cohort analizi ve Petersen yöntemiyle yaş tayininde sınıf aralıkları 3, 2 veya 1 mm ye kadar düşürülebilir.
Sınıf aralıkları belirlendikten sonra sınıf üst ve alt sınırlarının belirlenmesine sıra gelir. Yukarıdaki örneğe uygun olarak 1 cm sınıf aralığı için istatistikçilerin önerdiği şekilde sınıf alt ve üst değerlerini belirlemeye kalkarsak 7.0 cm sınıfı için alt sınır 6.4999, üst sınır 7.4999 gibi ölçmesi mümkün olmayan anlamsız değerler olur. Boyun ölçülmesi konusunda anlatılanları hatırlarsak balığın kambur duruşu, kuyruk yüzgecinin saydam olması, balığın ıslak veya kuru olması nedeniyle cetvel, el ve göz ile ölçme hassasiyetimizi 1 mm ye indirmekte zorlanırken virgülden sonra bu kadar ondalık hane yazmanın hangi matematik, istatistik ve mantıksal anlamı olabilir?
2.2- Excel'de Histoğram Fonksiyonunun Aktif Hale Getirilmesi / Kullanılması
Bu konuda Excel, SPSS, Minitab, QuatroPro gibi istatistik hesaplama ve analiz yapılabilen yazılımlar son noktayı koymuştur. Excel gereksiz ve kullanışlı olmayan hassasiyetler yerine anlamlı ve uygulanabilir bir gösterim kullanır. Buna göre boy sınıf değerleri ve sınıf aralıkları aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi uygulanmaktadır (TABLO 1).
TABLO 1…
Onbinlerce veriyi boy sınıflarına göre ayırmak ayrı bir sıkıntıdır. Bu açıdan herkesin elinin altında olan Excel ile bunun pratik uygulaması çok kolay ve kullanışlıdır.
Excel’de istatistiksel hesap ve analizler eklentiler altında bulunan “Veri Çözümleme Aracı” (Çözümleme Araç Takımı) nın aktif edildikten sonra yapılabilir. Bunun için aşağıdaki yol izlenir.
Dosya --> Seçenekler --> Eklentiler --> Eklentileri Yönet --> Excel Eklentileri --> Git --> Çözümleme Araç Takımı (aktif edilecek)
2.3- Frekans Tablosu Oluşturma
Eklenti aktif edildikten sonra yukarıda tarif edildiği gibi sınıf aralıkları belirlenir. Sınıf değeri yerine sınıf üst sınırlarından oluşan bir liste yapılır. Excel’de bunlara “Binary” denir.
Daha sonra üsteki “Veri” sekmesine tıklanır. Sağ üst köşedeki “Veri Çözümleme” seçilir. Karşımıza Yapılabilecek istatistiksel hesaplamalarla ilgili bir liste çıkar. Burada “Histogram” seçilir ve aşağıda sağda görülen pencere karşımıza çıkar.
.......... Bu listede;
Giriş Aralığı yazan yerin karşısındaki kırmızı işaret tıklanır ve en baştan en sona ölçtüğümüz boylar seçilerek enter’e basılır. Burada A2.A3523… gibi bir metin çıkması sağlanır.
Bin Aralığı yukarıda anlatıldığı gibi sınıf üst değerlerinden hazırlanan ve “Binary” olarak isimlendirilen listedir. Kırmızı yere tıklanıp değerler taranır ve enter’e basılır.
Daha sonra “çıkış aralığı” bölümünün önündeki alan seçili hale getirilir ve karısındaki kırmızı noktaya tıklanıp çalışma sayfasında uygun bir hücre adreslenir.
Tamam’a tıkladığımızda en son adreslediğimiz hücreden itibaren sonuç görüntülenecektir. Yalnız burada Bin sütünü altındaki değerler sınıf değeri değil sınıf üst sınırıdır. Bu nedenle Frekans sütununda bulunan değerleri grafik veya rapor içerisine aktarırken sınıf üst sınırları yerine sınıf değerlerini yazmayı unutmayınız. Hatırlamak için Tablo 1’e ve kırmızı renkli açıklamaya bakabilirsiniz.
إرسال تعليق